Canola cultivarevaluasie: Wes- en Suid-Kaap 2023

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

Inleiding

Gedurende 2023 is daar by vyf lokaliteite in beide die Swartland en Suid-Kaap proewe aangeplant. Op Langgewens en Tygerhoek Navorsingsplase is twee saaidatumproewe aangeplant, asook 'n Elite-proef. Al die proewe in die 2023-seisoen is geoes met die uitsondering van die proef by Eendekuil, wat vermoedelik deur snywurms of "white grubs" beskadig is. In die 2023 cultivar evaluasieprogram is 'n totaal van 18 cultivars, teenoor die 17 van 2022, getoets. Die cultivars het bestaan uit vier konvensionele, vier Cl (Clearfield, Imasamoks-tolerant), agt van die TT-groep (Triasien-tolerant) en daar is ook kombinasietipe cultivars ingesluit wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik (Enforcer CT en PY520 TC). In 2023 is ses nuwe cultivars getoets en alle cultivars was, soos die afgelope paar seisoene, bastercultivars.

Klimaat

Die 2023-seisoen op Langgewens is gekenmerk deur 'n baie nat periode vanaf 25 Mei tot aan die begin van Julie (Figuur 1). Julie en Augustus het ondergemiddelde reënval ontvang, terwyl September weer baie meer as die langtermyngemiddelde ontvang het. Oktobermaand was weer baie droog. Die goeie reënval wat in September voorgekom het, het voorkom dat plante aan vogstremming blootgestel was en gevolglik was die canola in die Swartland baie laat gereed vir oes. Die totale reënval gedurende die groeiseisoen vir 2023 was 37 mm meer as die langtermyngemiddelde.

Gedurende Junie was die gemiddelde maksimumtemperatuur 2.4ºC minder as die langtermyngemiddelde, dit word toegeskryf aan bewolkte weer as gevolg van die 27 dae wat reënval aangeteken is (Figuur 2). September het nie net goeie reënval gehad nie, die gemiddelde temperature was ook tussen 1.6ºC en 2.6ºC laer as die langtermyngemiddeld. Augustus en September is baie belangrike maande vir canola aangesien dit die blom- en saadvulperiode is.

Die tweede saaidatumproef op Langgewens het later begin blom en saadvulling het later plaasgevind. Die maksium temperatuur was laer in September as Augustus en het dus die opbrengs van die proef bevoordeel. Dit bevestig die belangrikheid van lae temperature tydens die saadvulperiode. Die saadopbrengs van die proef wat later ontkiem het, was hoër. In 2008 het dieselfde gebeur deurdat die temperature laer was in September as Augustus en die opbrengs van die later aangeplante proef was toe ook beter.

Tygerhoek, in die Suid-Kaap, het gedurende die 2023-groeiseisoen meer as twee keer meer as langtermyn­gemiddelde reënval ontvang (624 mm). Die is die natste aangetekende groeiseisoen in die geskiedenis naas 2021 (1966-2023). Gedurende 2021 het daar egter 396 mm op amper een reënval-insident in Meimaand voorgekom, terwyl dit in 2023 reg deur die seisoen meer as die langtermyngemiddelde gereën het, met die uitsondering van Augustus.

By Tygerhoek het bo-gemiddelde warm maksimumtemperature (>3ºC bokant die langtermyngemiddelde maksimumtemperatuur) tydens Augustus voorgekom, terwyl die minimumtemperature tydens Julie tot September ondergemiddeld was. Die minimumtemperatuur was tussen 1.3 en 2.3ºC laer as die gemiddelde vir die Julie tot September-periode. Soos op Langgewens, was die maksimumtemperatuur tydens Augustus hoër as in September 2023. Die opbengs van die eerste en tweede saaidatums was byna dieselfde. Die lae minimumtemperatuur gedurende Augustus het moontlik die negatiewe effek van die hoë maksimumtemperatuur verminder op die blom- en saadvulperiode.

Resultate

Die opbrengsresultate vir die Swartland is opgesom in Tabel 1 en Figuur 2. Die Clearfield (Cl)- en Triasien tolerante (TT)–cultivars se data is geskei van die konvensionele cultivars. Die CT- en TC- cultivars is by die TT-cultivars ingedeel. Die Swartlandproewe is gedurende die afgelope seisoen blootgestel aan baie nat omstandighede, hoofsaaklik gedurende Juniemaand. Temperature was baie laer as normaal gedurende September (saad­vulperiode) en selfs laer as in Augustus. Min tot geen Sclerotinia is waargeneem in die cultivarproewe nie, alhoewel dit wydverspreid in die Swartland voorgekom het. Die oesseisoen was laat in die Swartland, as gevolg van die nat en koue Septembermaand.

Swartland

In die Swartland het die gemiddelde opbrengs per proef gewissel tussen 3323 kg ha^-1 (Langgewens 2de aanplanting) en 2266 kg ha^-1 by Philadelphia. Al die proewe, met die uitsondering van Langgewens 1ste en 2de saaidatums, het na 25 Mei begin ontkiem. Die twee proewe by Langgewens is in voldoende grondvog aangeplant op 8 en 16 Mei. Die saad van die lyn CC91117 was, soos in 2022, nie 100% suiwer nie en dit het 'n moontlike negatiewe invloed op die opbrengs gehad. Die konvensionele cultivar CC90014 (3168 kg ha^-1) het, soos in 2022, gemiddeld die hoogste opbrengs gelewer, gevolg deur die cultivars Quartz (2942 kg ha^-1) en Diamond (2822 kg ha^-1). Laasgenoemde twee cultivars se opbrengste was wel statisties betekenisvol laer as dié van CC90014.

Vier Cl-cultivars is in 2023 getoets, waarvan PY421C Cl (3143 kg ha^-1) die hoogste opbrengs binne die groep gelewer het. Die Cl-cultivar 45Y95 (langer groeier) het die tweede hoogste opbrengs (3086 kg ha^-1) gelewer, gevolg deur die cultivars Solstice Cl en 44Y94. Bogenoemde vier cultivars se opbrengs het nie statisties betekenisvol van mekaar verskil nie.

Die 2023-groeiseisoen het baie laat geëindig weens voldoende vog en lae temperature gedurend September. Twee van die cultivars wat as vroeg geklassifiseer word, naamlik Diamond en Ceres Cl, kon moontlik nie die verlengde groeiperiode ten volle benut nie. Die saadopbrengs van cultivars wat vir 'n langer periode groei word in lang groeiseisoene bevoordeel.

Binne die TT-cultivargroep wat CT/TC-cultivars insluit het HyTTec Trophy, PY520 CT en HyTTec Trifecta die hoogste opbrengste (onderskeidelik 2666 kg ha^-1, 2663 kg ha^-1 en 2646 kg ha^-1) gelewer, gevolg deur CT210001, Blazer TT en Alpha TT. Al bogenoemde cultivars het nie betekenisvol van mekaar verskil nie. Die gemiddelde opbrengs van die TT-cultivars was onderskeidelik 13% en 18% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.
* Eerste betekenisvolle reën na plant was 25 Mei 2023.

Suid-Kaap

In die Rûens (Figuur 2 en Tabel 2) was die proefgemiddeldes by Roodebloem die beste (3359 kg ha^-1), gevolg deur die ander lokaliteite, waarvan almal se opbrengs bo 3104 kg ha^-1 was. Die gemiddelde proefopbrengs was 3204 kg ha^-1, teenoor 2124 kg ha^-1 en 3271 kg ha^-1 in 2022 en 2021, onderskeidelik.

Die Suid-Kaap het 'n baie lang en hoë reënvalseisoen gehad. In die periode tydens optimale onkruidbeheer- en bemestingstadium was lande in baie gevalle ontoeganklik, maar nogtans was die opbrengs baie goed. Die konvensionele cultivar Quartz (3628 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die konvensionele groep gelewer, net soos die geval was in 2021 en 2020. Die cultivar CC90014 was 2de (3469 kg ha^-1) in 2023 gevolg deur Diamond. Daar was geen statisties betekenisvolle verskil tussen Quartz en CC90014 nie.

Die CL-cultivar 45Y95 (3980 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die groep gelewer. Die potensiaal van die cultivar is baie duidelik aangesien die oesopbrengs in verskeie proewe bo 4000 kg ha^-1 was. Die opbrengs van 45Y95 was ook betekenisvol hoër as al die ander cultivars in die Suid-Kaap. Die Cl-cultivar 44Y94 het die tweede hoogste opbrengs (3738 kg ha^-1) gelewer, gevolg deur PY421C Cl en Solstice Cl.

Soos in die Swartland, kon twee van die cultivars wat as vroeg geklassifiseer word, Diamond en Ceres Cl, moontlik nie die verlengde groeiperiode ten volle benut nie. Die saadopbrengs van cultivars wat vir langer periodes groei, word in sulke seisoene bevoordeel.

Die TT-cultivar HyTTec Trifecta (3250 kg ha^-1) gevolg deur kombinasiecultivar PY520 CT (3232 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs binne die TT-groep gelewer. Hulle is gevolg deur die nuwe kombinasiecultivar CT210001 en HyTTec Trophy. HyTTec Trifecta se opbrengs was statisties betekenisvol hoër as dié van CT210001 en HyTTec Trophy.

Die gemiddelde opbrengs van TT-cultivars was 8% en 17% laer as die konvensionele- en Cl-cultivars, onderskeidelik. In 2022 was die verskil in die Suid-Kaap 6% en 12%. Die Cl-groep het meer cultivars met langer groeiseisoene as die konvensionele groep, met die gevolg dat die opbrengs deur die lang saadvulperiode in 2023 voordelig beïnvloed is.

Gevolgtrekking

Canola as gewas het in 2023 weereens sy aanpasbaarheid by plaaslike klimaatsomstandighede bewys. In 2022 was dit baie droog en die canola het toe ook goed gevaar. Wees asb net bedag op die risiko van Sclerotinia-besmetting gedurende 'n vogtiger groeiseisoen – dit bly 'n risiko en kan opbrengs drasties verlaag. Sclerotinia-besmetting het vanjaar ook wyd verspreid in die Swartland voorgekom met 'n verhoogde risiko vir 2024.

Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.

Cultivarkeuse en opsies vir 2024

PJA Lombard, L Smorenburg en J Strauss

BELANGRIK: In die afgelope seisoene het ons gesien watter positiewe invloed klimaat op produksie kan hê. Dit staan in skrille kontras met die 2019-seisoen en 'n mindere mate in 2022 wat droog en baie warm in die lente was. Dit is onmoontlik om voorsiening te maak vir sulke klimaatuiterstes. Nogtans is goed aangepaste cultivars noodsaaklik vir sukses.

Die keuse van 'n cultivar berus altyd op 'n paar faktore, naamlik:

1. Beskikbaarheid van saad

   Sien punt 7.

2. Opbrengspotensiaal

   Sien tabel 1 en 2.

3. Onkruidbestuur

   Onkruidweerstand het tot gevolg dat veral TT-tipe cultivars oorweeg word.

   Belangrik: kombinasietipe cultivars wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik (CT of TC soos deur die maatskappye genoem word) se opbrengspotensiaal moet vergelyk word met die TT-tipe cultivars. Die TT-geen in canolaplante beїnvloed die opbrengs negatief en gevolglik is TT- se opbrengs gewoonlik laer as die van konvensionele en Cl-cultivars.

4. Fisiologiese ontwikkelingstempo

   Die beginsel van "Horses for courses" geld hier – cultivars met 'n langer groeiperiode moet verkieslik in areas geplant word wat later koel en nat bly.

5. Swartstamweerstand

   Dis uiters belangrik om cultivars af te wissel.

6. Sclerotinia in die hele Wes-Kaap (Swartland ingesluit)

   In 2023 is gevind dat die siekte wyd verspreid voorgekom het met hoë siektedruk in die Swartland.

7. Beskikbaarheid van saad

   Geen van bogenoemde besluite is moontlik indien daar nie saad beskikbaar is nie. Al die risiko's verbonde aan plaassaad is baie hoog.

8. Opbrengsverlaging is een van die risiko's

   Op Langgewens in 2022 en 2023 was die gemiddelde opbrengsverlaging 10-13% as plaassaad (teruggehoude saad) geplant is in plaas van kommersiële saad.

   Belangrik is dat die saad 'n swambespuiting op 5-blaarstadium gekry het.

'n Opsomming van cultivareienskappe word in Tabel 1 weergegee, terwyl die periode tot blom per cultivar in Tabel 2 geïllustreer word. Inligting rakende Swartstamweerstandsgene is afkomstig van Australië. Die weerstandsindeks is ook van Australië en kan slegs as 'n riglyn dien, aangesien plaaslike omstandighede verskil van dié in Australië. Die plaaslike resultate sal in 'n volgende canolafokus verskyn.

In Tabel 3 en 4 word die cultivars oor seisoene met mekaar vergelyk. Alle opbrengste is uitgedruk as persentasie van die proefgemiddelde. In die Swartland het die konvensionele cultivar, CC90014, die beste gevaar oor die afgelope twee seisoene (Tabel 3). Diamond en Quartz het gemiddeld in 2022 en 2023 onderskeidelik 10% (Diamond) en 3% (Quartz) beter gevaar as die proefgemiddelde.

Drie Cl-cultivars was in 2022 en 2023 in die cultivarproewe getoets. Die cultivar 44Y94 het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer teen 10% hoër as die proefgemiddeld. Die cultivar 43Y92 het die 2de hoogste opbrengs gelewer met 9% meer as die proefgemiddeld.

Die TT-cultivar HiTTec Trophy was die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Swartland (1% laer as die proefgemiddeld) gevolg deur HyTTec Trifecta. Die cultivar Alpha TT was 3de en Blazer TT 4de.

In die Suid-Kaap het die konvensionele cultivar CC90014 die afgelope 2 jaar die beste opbrengs gehandhaaf (12% meer as die proefgemiddeld). Quartz was die 2de beste cultivar (10% beter as proefgemiddeld). Diamond was gemiddeld die 3de beste produseerder in die konvensionele groep vir die 2022 en 2023 seisoene.

Die cultivar 45Y95 het die hoogste opbrengs oor die afgelope twee seisoene gelewer (12% hoër as die proefgemiddelde). Die cultivars 45Y95 en 43Y92 was onderskeidelik 11% en 9% beter as die proefgemiddelde.

Die TT-cultivar Alpha TT was gemiddeld die beste TT-cultivar oor die afgelope twee seisoene in die Suid-Kaap (3% laer as die proefgemiddelde). Die cultivar HyTTec Trophy was 2de met opbrengs 5% laer as proefgemiddelde, gevolg deur Blazer TT en HyTTec Trifecta.

Tabel 1: Opsomming van cultivareienskappe

Cultivar	Tipe		Jaar 1ste toets	Groei­periode: dae tot blom Tygerh. Langg.	Dae tot einde van blom Lang­gewens	Op- brengs (% van proef) Swart- land 2022- 2023	Op- brengs (% van proef) Rûens 2022- 2023	Austra- liese Swart- stam indeks	Swart- stam indeks Saltros Ilivoi	Swart- stam weer- stands- groep
Diamond	Konv.	Agricol	2015	Vroeg	V	103	95	w-mw2023	w2023(si)	ABF
Quartz	Konv.	Agricol	2018	Med. vroeg	Mv	107	1113	w2023		ABD
CC91117	Konv	Advanta	2022	Vroeg	V	92	85
CC90014	Konv	Advanta	2022	Med. vroeg	Mv	116	108
43Y92	CL	Pioneer	2017	Med. vroeg	Mv	101	104	w2023	w2023(s)	B
44Y94	CL	Pioneer	2021	Medium	M	108	117	w2023	w2023(s)	BC
45Y95	CL	Pioneer	2022	Laat	L	113	124	w2023	w2023(s)	C
PY421C Cl	CL	Pioneer	2023	Med. vroeg	Mv	115	110	w-mw2023	w2023(si)	A
Solstice Cl	CL	Advanta	2023	Med. vroeg	Mv	109	107	w2023		ADFH
Ceres Cl	CL	Agricol	2023	Vroeg	V	107	96	w2023		AD
Equinox Cl	CL	Advanta	Elite	Med. vroeg	Mv	+++e23	+++e23	w2023		ADF
Alpha TT	TT	Agricol	2017	Med. vroeg	Mv	91	90	mv–mw2018	w2018(j)	BF
Blazer TT	TT	Limagrain	2021	Med. vroeg	Mv	91	91	w2023		ADF
HiTTec Trophy	TT	Agricol	2022	Med. vroeg	Mv	97	94	w-mw2023	w2023(si)	AD
HiTTec Trifecta	TT	Agricol	2022	Medium	M	96	101	w2023		ABD
Astra TT	TT	Agricol	2022	Med. vroeg	Mv	84	88	w2023	w2023(i)	–
Enforcer CT	CT	Advanta	2022	Medium	M	79	79	w2023		ADF
Defender CT 21	CT	Advanta	2023	Med. vroeg	M	93	95	w-mw2023		ADF
PY520 TC	TC	Pioneer	2023	Laat	L	97	101	w-mw2023	w2023(si)	BC

Konv: Konvensioneel  |  CL: Clearfield-tipe  |  TT: Triasien-tipe  |  CT/TC: kombinasietipe cultivar wat oor beide die Cl- en TT-toleransie beskik
V: vroeg  |  Mv: vroeg tot medium  |  M: medium  |  L: laat
+++^e23: Goed Elite x 2 2023 | ++^e23:Gemiddeld tot bo-gemiddeld Elite x 2 2023
Alle swartstam weerstand en eienskappe soos aangedui is afkomstig uit Australië. w = weerstand  |  mw = matige weerstand
LW. Plaaslike swartstamdata sal in volgende Canolafokus verskyn.

Tabel 2: Cultivar ingedeel volgens spoed van ontwikkeling (indeling is gedoen volgens 2023 data op Langgewens en Tygerhoek)



Tabel 3: Swartlandsaadopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeldes vir 2022 tot 2023

	2022	2023	Plasing	2022-2023	Plasing
Diamond	112	107	3	110	2
Quartz	103	103	2	103	3
CC91117	96	92	4	94	4
CC90014	117	116	1	116	1
Konv. Gem.	107	105		106
43Y92	117	101	6	109	2
44Y94	112	108	4	110	1
45Y95	98	113	2	105	3
PY421C Cl		115	1
Solstice Cl		109	3
Ceres Cl		107	5
Cl Gem.	109	109		108
Alpha TT	97	91	5	94	3
Blazer TT	95	91	6	93	4
HyTTec Trifecta	98	97	2	97	2
HyTTec Trophy	103	96	3	99	1
Astra TT		84	7
Enforcer CT	86	79	8	83	5
Defender CT 21		93	4
PY520 TC		97	1
TT Gem.	96	91		93

Gevolgtrekking

Daar is normaalweg verskeie cultivars met verskillende groeiseisoenlengtes binne die drie groepe beskikbaar. Die groeiseisoenlengte is baie belangrik in die Wes-Kaap met ons normale kort groeiseisoene. Tweedens is die stabiliteit van opbrengs oor groeiseisoene en areas baie belangrik in die maak van 'n cultivarkeuse.

Tabel 4: Rûens saadopbrengste uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeldes vir 2021 tot 2022

	2022	2023	Plasing	2021-2022	Plasing
Diamond	111	95	3	103	3
Quartz	106	113	1	110	2
CC91117	102	85	4	93	4
CC90014	116	108	2	112	1
Konv. Gem.	109	100		105
43Y92	114	104	5	109	3
44Y94	105	117	2	111	2
45Y95	100	124	1	112	1
PY421C Cl		110	3
Solstice Cl		107	4
Ceres Cl		96	6
Cl Gem.	106	110		111
Alpha TT	103	90	6	97	1
Blazer TT	97	91	5	94	3
HyTTec Trifecta	87	101	1	94	4
HyTTec Trophy	97	94	4	95	2
Astra TT		88	7
Enforcer CT	89	79	8	84	5
Defender CT 21		95	3
PY520 TC		101	2
TT Gem.	95	92		93